هوا گذر خم پذیر ترکیبی (air channel/duct) چیست؟
هواگذرها، گذرگاه‌ها یا لوله‌های ویژه هوا هستند که در سامانه‌های گردش هوا (گرم‌کننده، هوازُداـهوارِسان و هواساز که سَرواژه نمایان‌گر آن‌ها HVAC (HVAC: Heating, Ventilation, Air Condition) است؛ به کار می‌روند. کار آن‌ها تَرابُرد و جا به جایی هوا و پخش یک‌نواخت آن از گرم‌کننده یا سردکننده در فضاهای بسته کوچک و بزرگ و یا ترابرد دود، گازهای سوختی و یا گازهای شیمیایی از کوره‌ها یا مخازن سوخت به بیرون است.
هواگذرها در فرآیند هواسازی و هوازُدایی‌ـ‌هوارسانی، هوا را از دریچههای مکنده می‌کشند و به دستگاه گرمایشی یا سرمایشی می‌فرستند و پس از گرم یا سرد شدن هوا، دوباره آن را به فضای نخستین برگردانده و از دریچههای دمنده به آن می‌دمند. این دسته از گذرگاه‌ها از راه دریچههای مکنده و دمنده که به فضاهای بسته درونی راه دارند، هوا را جا به جا می‌کنند و چنان‌چه دستگاه گرمایشی‌ـ‌سرمایشی خاموش باشد؛ به گردش هوا و پیدایش نسیم یا باد (بسته به سرعت دل‌خواه) بدون نیاز به باز کردن درها یا پنجره‌ها و یا روشن نمودن دستگاههای دیگری همانند پنکه، کمک می‌کنند. دریچههای مکنده و دمنده می‌توانند گرد یا مستطیل و از جنس آهن، آلومینیوم، پلاستیک و در اندازه‌های گوناگون باشند.
هواگُذَر خَم‌پذیر ترکیبی (:هواگذر/داکت فلکسیبل کومبی؛ combi/combined flexible channel/duct) چیست؟
کانال فلکسیبل همان هواگذر خم‌پذیر است با این تفاوت که در هواگذر خم‌پذیر ترکیبی، یک لایه نازک توکار از جنس آلومینیوم یا پلی‌استر پای‌دار شده با مفتول و یا مارپیچ سرتاسری کِش‌سان از سیم فولاد کار گذاشته شده است که مارپیچ فلزی نیز با لایه‌ای از پلی وینیل کلراید (PVC) بردبار در برابر فشارهای مکانیکی پوشیده شده است. چنین ساختاری به پای‌داری هواگذر در برابر دمای بالا تا 140 درجه سلسیوس و فشارهای بالا تا 2500 پاسکال انجامیده و از دیگر سو، از ترابرد گرمای درون هواگذر به پیرامون که می‌تواند خطرآفرین باشد و به گداخت و ذوب شدن تجهیزات حساس بینجامد؛ بازداری می‌کند.
هواگذر خم‌پذیر ترکیبی، به روال در صنایع ویژه کاربرد دارد و در پی ساختار تا اندازه‌ای پیچیده آن، بهای آن بالاتر از هواگذرهای خم‌پذیر ساده است. رنگ پی وی سی به کار رفته در این هواگذرها، به روال مشکی است تا از گذر پرتوهای تابشی خورشیدی و دیگر منابع نوری به درون هواگذر و افزایش فشار هوای گذرنده پیش‌گیری شود.
یکی از پرکاربردترین انواع هواگذرهای خم‌پذیر، هواگذر خم‌پذیر ترکیبی است. ساختار آن از یک لایه آلومینیوم پای‌دار شده با پلی‌استر توکار و یک لایه پوششی از جنس پی وی سی در بخش بیرونی می‌باشد که به کمک فنر فولادی، ساختاری گرد به این هواگذر خم‌پذیر می‌بخشد. بها و کیفیت شایسته این فراورده، آن را در صنایع گوناگون فراگیر کرده است. هواگذر خم‌پذیر ترکیبی در قطرهای 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 سانتی‌متر ساخته می‌شود و درازای هر شاخه آن ۱۰ متر می‌باشد. بردباری دمایی هواگذر خم‌پذیر ترکیبی 3۰- تا 140+ درجه سلسیوس است.
ویژگی‌های فنی هواگذر خم‌پذیر ترکیبی
| ش. | ویژگی | گُزاره (:شرح) |
| 1 | مواد سازنده | لایه‌دار، پلی‌ویتنیل کلراید به همراه پلی‌استر یا آلومینیوم پای‌دار شده |
| 2 | فنر | 25 میلی‌متر برای 50 و 80 میلی‌متر؛ 38 میلی‌متر برای 125 میلی‌متر به بالا |
| 3 | دامنه دما | 30- تا 140+ درجه سلسیوس |
| 4 | بیشینه فشار مثبت | 3000 پاسکال |
| 5 | بسته‌بندی | جعبه‌های جدا برای هر شاخه که به شیوه حلقه‌ای در جعبه گذاشته می‌شود. |
| 6 | رنگ | به روال، مشکی |
| 7 | دامنه قطر | 80 تا 610 میلی‌متر |
| 8 | بیشینه شتاب هوای در گذر | 30 متر بر ثانیه |
| 9 | درازای معیار | 6 متر |
| 10 | شیوه بسته شدن | گیره فولادی پادزنگ، گیره نایلونی، گیره آسان رها، نوار پادآذرخش |
برتری‌های هواگذر خم‌پذیر ترکیبی:
- خَمِش بالا
- وزن سبک
- پای‌داری بالا
- عمر کاری بالا
- کارگذاری تند و آسان
- نارسانای نسبی دما
- قابلیت فشردگی زیاد برای بسته‌بندی
- ترابری آسان
- بردبار در برابر نم
- بردبار در برابر محیط‌های قلیایی و اسیدی
- بردبار در برابر ضربه
- کارگذاری به کمک اتصالات گرد یا بیضی شکل
- برش آسان به کمک یک تیغ موکت‌بری و بدون نیاز به ابزار ویژه
- بدون گاز سمی هنگام آتش‌سوزی
- بهای منصفانه در برابر ویژگی‌هایی که دارد.
- کم‌ترین اتلاف انرژی در مقایسه با دیگر هواگردهای خم‌پذیر ترکیبی
- باکتری‌ها در سطح داخلی لوله رشد نخواهد کرد زیرا درون لوله، پلی‌استر است.
- پلی‌استر داخل این لوله از افت فشار جلوگیری می‌کند.
موارد کاربرد هواگذر خم‌پذیر ترکیبی
بیش‌ترین کاربرد در سامانه‌های هواساز و هوازُداـهوارِسان مکان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و ورزشی است. هواگذر خم‌پذیر ترکیبی (Combi Flexible Air Duct) به نام لوله خرطومی نیز شناخته می‌شود. این لوله نقش بسیار مهمی در سیستم گردش هوا و هواساز دارد. اگر در ساختمان، سامانه ترابرد هوا و تهویه استانداردی وجود داشته باشد، حتما لوله‌های به کار رفته در آن از نوع هواگذر خم‌پذیر ترکیبی می‌باشد. این لوله در کنار انعطاف پذیری بالایی که دارد، دارای استحکام و مقاومت خوبی نیز می‌باشد و در صورت ایجاد ضربه در حین کار یا بعد از نصب دچار آسیب نخواهد شد. سیستم های تهویه برای مکان های مختلف دارای شکل، ابزار و قطعات متفاوتی است.
لوله خم‌پذیر ترکیبی خرطومی چیست؟
لوله خم‌پذیر خرطومی همان هواگذر خم‌پذیر ترکیبی است که از ورق آلومینیوم ساخته شده است که دارای روکش پی وی سی است. کارشناسانی که در زمینه هواسازها و هوازُداـهوارِسان کار می کنند، نیازمند لوله ای هستند که قابلیت انعطاف پذیری را داشته باشد و بتواند در جایی کار گذاشته شود که تجهیزات به راحتی در محل خود جا به جا گردد و در واقع منعطف باشد. هر شاخه هواگذر خم‌پذیر ترکیبی 10 متر طول دارد و برای مهندسین سیستم های تهویه، مطلوب و مناسب می‌باشد.
هواگذر خم‌پذیر ترکیبی خرطومی یا لوله خم‌پذیر STI ابزاری مناسب برای انواع دستگاه های داکت اسپیلت، فن کویل‌های سقفی، هواکش‌های پُرشِتاب (:جِت‌فَن‌ها)، انشعاب های اصلی و فرعی هواسازها، هواگذر تهویه صنعتی، رابط دریچه به هواگذر، پلنیوم باکس و … می باشند.
در بسیاری از طرح‌ها و پی‌رو حجم بالای تأسیسات مکانیکی و الکتریکی در فضای سقف کاذب می توان جهت تسهیل در اجرا و رفع تداخلات موجود از لوله خم‌پذیر خرطومی استفاده نمود. نخستین و برجسته‌ترین کاربرد انعطاف پذیری هواگذر خم‌پذیر ترکیبی این است که در بسیاری از فضاها و شرایط قابل جای‌گیری است، شرایطی که ممکن است برای هواگذرهای سخت و محکم فراهم نباشد.
از دیگر مزیت‌های خاصیت انعطاف پذیری هواگذر خم‌پذیر ترکیبی این است که به سادگی و تنها با دست جمع و جور و حلقه می‌شود و بدین سان در فضاهای گوناگون همانند انبار و همچنین، هنگام حمل کردن در خودروی حمل بار بسیار کاربردی می‌باشند چرا که با فشرده شدن موجب می‌شود تا تعداد بسیار بیشتری از هواگذر خم‌پذیر ترکیبی در آن فضا جای گیرند.
خاصیت انعطاف پذیری همچنین سبب می‌شود که هر ماده ای به هنگام عبور از داخل این لوله به سادگی و به سرعت عبور نماید.مفتول هایی که در ساختار هواگذر خم‌پذیر ترکیبی به کار رفته اند ساختار این لوله خرطومی را محکم و استوار نگه می دارند و موجب استحکام بخشیدن به آن می شوند.
از سویی فویل آلومینیوم به کار رفته در ساختار هواگذر خم‌پذیر ترکیبی، هواگذر را در برابر عوامل همچون عوامل جوی و آب و هوایی گوناگون نظیر گرما، سرما، رطوبت، حرارت، باد، باران، تابش مستقیم خورشید و… مصون می دارد و همچنین از آن جایی که ساختاری بیرونی هواگذر خم‌پذیر ترکیبی بدون هرگونه شکاف و درزی است، در نتیجه هیچ ماده خارجی به داخل هواگذر خم‌پذیر ترکیبی نفوذ نکرده و در نتیجه موجب آسیب رساندن به آن نمی‌شود.
همان طور که گفته شد ساختار مستحکم هواگذر خم‌پذیر ترکیبی موجب بردباری بالای آن در برابر کشش، فشار، ضربه، خراش و فرسایش می‌شود و پی‌رو آن، دارای طول عمر بسیار بالایی بوده و در طول عمر کارکرد خود نیاز به بازسازی پیدا نمی‌کند. در نتیجه علاوه بر آنکه در هزینه ها صرفه جویی می نماید، در صرف زمان هم تا حد فراوانی صرفه جویی می نماید. از این رو؛ هواگذر خم‌پذیر ترکیبی یک لوله خرطومی بسیار مقاوم، استوار و مقرون به صرفه است.
هواگذر خم‌پذیر ترکیبی دارای وزنی بسیار پایین بوده و بسیار سبک می‌باشد، به همین علت حمل و جا به جایی آن در زمانی بسیار کوتاه و به سهولت انجام می پذیرد. و همچنین عمل نصب و راه اندازی آن بسیار ساده است و تنها یک یا دو نفری که در این زمینه با تجربه باشند، در طی زمانی بسیار کوتاه می توانند تعداد بسیار بالایی از هواگذر خم‌پذیر ترکیبی را نصب و راه اندازی نمایند.
هواگذر خم‌پذیر ترکیبی در طول های ۱۰ متری تولید می شوند اما اگر پروژه ای نیاز به متراژ کمتری از این هواگذر خم‌پذیر ترکیبی را داشتید تنها کافی است به سادگی آن را با یک تیغ موکت‌بری برش زده و به طول های کوتاه تری تبدیل نموده و مورد استفاده قرار دهید. همچنین، هواگذر خم‌پذیر ترکیبی در تنوعی گسترده از اندازه قطر دهانه مختلف تولید می‌شود و همین امر موجب استفاده متنوع و گسترده از آن در شرایط و کاربری های گوناگون شده است. از فضاها و کاربری های کوچک نظیر مغازه های کوچک گرفته تا کارخانه های بزرگ می توان از این لوله خرطومی استفاده نمود.
خصوصیات بسیار کاربردی که برای هواگذر خم‌پذیر ترکیبی گفته شد موجب استفاده گسترده از آن در بسیاری از پروژه ها شده است به گونه ای که می توان به صراحت گفت این نوع لوله خرطومی می تواند جایگزین بسیار مناسبی برای سایر انواع لوله های موجود در بازار و خصوصا لوله ها و هواگذر های صلب و غیر منعطف باشد. چه بسا در آینده ای نه چندان دور شاهد از میان رفتن هواگذر های هوای بی کیفیت و روی کار آمدن هواگذر خم‌پذیر ترکیبی به صورت گسترده باشیم.
هواگذر خم‌پذیر ترکیبی همان لوله خرطومی خم‌پذیر ترکیبی است که برای انتقال و گردش هوا و هواساز از یک مکان به مکانی دیگر استفاده می‌شود. این نوع از هواگذر ها، برای طیف وسیعی از سیستم های HVAC مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه هواگذر خم‌پذیر ترکیبی از مواد سبک مانند آلومینیوم، پلی استر و پی وی سی ساخته شده است، به طور خاص برای سیستم های فشار کم، متوسط و فشار بالا طراحی شده است. این نوع هواگذر برای استفاده در مصارف خانگی و صنعتی مناسب است.
ساختار لوله خرطومی خم‌پذیر ترکیبی باعث می‌شود در مقابل هر ضربه‌ای، مقاومت و استحکام زیادی از خود نشان دهد که مانع خوردگی و پارگی آن می‌شود. این هواگذر در مقابل حریق و آتش، گازهای سمی آزاد نمی‌کند. به دلیل مقاومت بالا و قیمت مناسب هواگذر خم‌پذیر ترکیبی، مورد استفاده بیشتر در بین هواگذرهای خم‌پذیر عایق دار قرار گرفته است. هم چنین انعطاف پذیری بالای این هواگذر، باعث شده است مورد استقبال مهندسان قرار بگیرد.
هواگذر خم‌پذیر ترکیبی جایگزین مناسبی برای هواگذر کشی انواع سیستم های داکت اسپلیت، کولرهای آبی در مصارف خانگی، صنعتی، هتل ها و … هستند. وقتی شکاف‌ها کاملاً کشیده شوند، سطح داخلی صاف و یک‌پارچه می‌شود. از همین رو، افت فشار کم و عدم جمع آوری گرد و غبار را ضمانت می‌کند.
بردباری بالا، وزن پایین و قیمت مناسب هواگذر خم‌پذیر ترکیبی، آن را تبدیل به یکی از پرکاربردترین هواگذر های خرطومی کرده است. مهم ترین موارد استفاده از این هواگذر ها، در سیستم های دمنده و مکنده است. هم چنین در سرویس های بهداشتی و حمام نیز می توان از آن‌ها بهره برد.. در سیستم های داکت اسپلیت از لوله خرطومی استفاده می‌شود. انعطاف پذیری که داخل این لوله وجود دارد به دلیل وجود مفتول فنری فولادی است که داخل آن وجود دارد.
پرسش‌های پرکاربرد
– تفاوت هواگذر خم‌پذیر ترکیبی با هواگذر خم‌پذیر ساده چیست؟
تفاوت بنیادین آن‌ها در به کار رفتن یک لایه نازک توکار آلومینیومی یا پلی‌استر به همراه مارپیچ سیمی فولادی کش‌سان کارگذاری شده درون این لایه توکار است که با لایه‌ای از پلی وینیل کلراید (PVC) بردبار در برابر فشارهای مکانیکی پوشیده شده است که آن را در برابر دمای بالا تا 140 درجه سلسیوس و فشارهای بالا بردبار می‌سازند و افزون بر این از ترابرد گرمای درون هواگذر به پیرامون که می‌تواند حتی خطرآفرین باشد نیز پیش‌گیری می‌کند. از این رو، به روال در صنایع ویژه به کار می‌رود و کاربرد ضروری در مصارف خانگی، روزانه و شهری ندارد مگر به سلیقه مالک از ان‌ها استفاده شود.
– نیاز کاربردی هواگذر خم‌پذیر ترکیبی چیست؟
از آن جا که هواگذر خم‌پذیر ساده چنین لایه توکاری ندارد، در برابر گازهای بسیار داغ و پرفشار آسیب‌پذیر است و به آسانی دچار نشتی یا سوراخ شدگی می‌شود که بیرون زدن گازها به آلودگی مسیر پیموده شده می‌انجامد به ویژه اگر این گازها سمی باشند.
چنان‌چه داغی و یا فشار گازهای درون هواگذر آن اندازه که به نشتی یا سوراخ شدگی هواگذر بینجامد، نباشد؛ باز هم پی‌رو دما و فشار بالا عمر هواگذر به شدت پایین می‌آید که هزینه‌های جای‌گزینی دوره‌ای به صنعت تحمیل می‌کند. از این رو؛ هم از دید ایمینی و هم از دید اقتصاد، می‌بایست حتما در صنایع ویژه که به گازهای داغ یا گازهای پرفشار سر و کار دارند، هواگذر خم‌پذیر ترکیبی به کار برد.
– آیا کاربرد هواپذیر خم‌پذیر ترکیبی در دستگاههای گرم‌کننده ساختمان‌های بزرگ شهری نیاز است؟
خیر، نه دمای گازهای برخاسته از سوختن مواد سوختی شهری و نه شار گازهای برخاسته از فرآیند سوختن سوخت که در هواگذر ترابرد می‌شوند؛ آن‌چنان بالا است که نیاز به هزینه‌کرد برای هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی باشد. از این رو، انواع ارزان‌تر و ساده‌تر هواگذرهای دیگر هم به خوبی پاسخ‌گوی چنین کاربردهایی هستند.
– آیا گازهای سرد نیاز به هواگذر خم‌پذیر ترکیبی دارند؟
خیر، هواگذرهای دیگر چه هواگذرهای خم‌پذیر ساده و چه هواگذرهای خم‌ناپذیر نیز توان ترابرد گازهای سرد را دارند و نیازی به کابرد هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی نیست به ویژه آن که گازهای سرد از دیدگاه بنیادی کم‌فشار نیز می‌باشند ولی چنان‌چه گازهای سرد پرچگال و یا پرفشار در فرایند کاری، ترابرد می‌شوند؛ ناگزیر به کاربرد هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی هستید. همچنین، چنان‌چه سرمای گازها ان‌چنان پایین است که به خشکیدگی و یخ‌زدگی هواگذر خم‌پذیر و در پی آن، پارگی‌های ریز و پنهانی و نشتی گازها می‌انجامد؛ بایستی از هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی بهره برد.
– کدام صنایع بیشتر به هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی نیاز دارند؟
صنایعی که با گازهای داغ و پرفشار سر و کار دارند همانند صنایع نفت‌ـ‌شیمی، گداخت آهن، فولادسازی، انواع کوره‌ها، نیروگاه‌های ترکیبی و سوختی. البته صنایعی که با گازهای بسیار سرد و یا شار بسیار بالای گازها کار می‌کنند نیز می‌بایست از هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی بهره‌برداری کنند.
– آیا ایمنی هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی بیشتر از هواگذرهای خم‌پذیر ساده است؟
در صنایع بزرگی که با گازهای داغ و پرفشار کار می‌کنند، چه این گازها در جایگاه نهاده در ان‌ها به کار رفته باشد و چه در جایگاه فرآورده اصلی و چه در جایگاه فرآورده جانبی و چه در جایگاه ماده زاید خروجی، مسلما هواگذرهای خم‌پذیر ساده خطرآفرین هستتند و در همه بخش‌هایی که با چنین گازهایی تماس دارند می‌بایست از هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی بهره برد.
از سویی، در صنایعی که شار (:دبی) گازهای در گذر بسیار بالا است و خواه ناخواه به دیواره هواگذرهای خم‌پذیر به ویژه در جاهایی که لوله خمیده شده است و به ویژه در خم‌های تند، فشار چند برابری می‌آورد؛ نیاز است که حتما هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی کار گذاشته شود حتی اگر گازها دمایی روال داشته باشند و پر چگال نیز نباشند. روشن است که میزان پای‌داری دیواره هواگذر خم‌پذیری که شار بسیار بالایی از گازهایی که بسیار داغ و یا بسیار سرد و یا بسیار پرچگال هستند را ترابرد می‌کند؛ می‌بایست بسیار بالاتر باشد.
سوالات متداول
تفاوت هواگذر خم‌پذیر ترکیبی با هواگذر خم‌پذیر ساده چیست؟
نیاز کاربردی هواگذر خم‌پذیر ترکیبی چیست؟
آیا کاربرد هواپذیر خم‌پذیر ترکیبی در دستگاههای گرم‌کننده ساختمان‌های بزرگ شهری نیاز است؟
آیا گازهای سرد نیاز به هواگذر خم‌پذیر ترکیبی دارند؟
کدام صنایع بیشتر به هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی نیاز دارند؟
آیا ایمنی هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی بیشتر از هواگذرهای خم‌پذیر ساده است؟
در صنایع بزرگی که با گازهای داغ و پرفشار کار می‌کنند، چه این گازها در جایگاه نهاده در ان‌ها به کار رفته باشد و چه در جایگاه فرآورده اصلی و چه در جایگاه فرآورده جانبی و چه در جایگاه ماده زاید خروجی، مسلما هواگذرهای خم‌پذیر ساده خطرآفرین هستتند و در همه بخش‌هایی که با چنین گازهایی تماس دارند می‌بایست از هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی بهره برد.
از سویی، در صنایعی که شار (:دبی) گازهای در گذر بسیار بالا است و خواه ناخواه به دیواره هواگذرهای خم‌پذیر به ویژه در جاهایی که لوله خمیده شده است و به ویژه در خم‌های تند، فشار چند برابری می‌آورد؛ نیاز است که حتما هواگذرهای خم‌پذیر ترکیبی کار گذاشته شود حتی اگر گازها دمایی روال داشته باشند و پر چگال نیز نباشند. روشن است که میزان پای‌داری دیواره هواگذر خم‌پذیری که شار بسیار بالایی از گازهایی که بسیار داغ و یا بسیار سرد و یا بسیار پرچگال هستند را ترابرد می‌کند؛ می‌بایست بسیار بالاتر باشد.
